Plakkaat propageer twyfelagtige verslag

Nadat ek "Verslag ontbloot (wit) mites oor plaasaanvalle" (DB,29.07) in "Die Burger" gelees het, lees ek   -   op pad dorp toe   -   die plakkaat "Mites oor plaasmoorde blootgelê" teen 'n lamppaal. Ek vind dit meer as net gewoonweg interessant.

Ek kan my nie herinner wanneer laas daar 'n "Die Burger"-plakkaat teen lamppale verskyn het wat kom vanuit sy weeklikse "Boeke"-rubriek nie. Ek vind dit vreemd, en besef dat dié plakkaat beslis 'n bepaalde boodskap aan alle lesende verbygangers moet oordra. En die boodskap?   -   plaasaanvalle op wittes is bloot mites. Ek vind dit as van 'n subtiel propagandistiese aard.

Onder die begrip "mite" verstaan ek, volgens die HAT, 'n fabel of 'n storie sonder grond. Is dit wat "Die Burger" propagandeer, gebaseer op Sean Christie se verslag waarin die resensent erken dat "daar 'n geweldige gebrek aan inligting en konsensus is"; dat daar belangegroepe is wat dit eens is "dat die aanvalle weens rashaat is en wit mense is die teiken"; "Christie se beskrywing ... is soms misleidend" en sy verslag "beklemtoon die noodsaaklikheid vir meer inligting" ?

Ongetwyfeld is dit 'n amateuragtige verslag wat nié met erns bejeën kan word nie. Ek vind dit daarom onbegryplik dat soveel ooglopende prominensie aan so 'n hoogs twyfelagtige verslag verleen kan word. Hiermee het "Die Burger" se oordeel hom in die steek gelaat. Dit is duidelik dat dié verslag die moontlikheid van sensasiewekking en misleiding in hom omdra. Ek vind dié plakkaat daarom as onsensitief teenoor vele van "Die Burger"-lesers en 'n jammerte.

Kerk volhard op sy nuwe ingeslane weg

Heftige teenkanting ten spyt, blyk die NG Kerk obsessief te wees om die Belharbelydenis deur te stoomroller. Kerkleiers soek naarstiglik na weë en middele daartoe. Dit is die indruk verkry uit "NG Kerk 'het moontlik 'n formule vir Belhar-angel' " (DB,25.07). "Voorstel bring nuwe hoop vir eenheid in kerke" (DB,26.07), wek die indruk dat met "formule" eintlik "konsensus" bedoel word waaromtrent "sleutelmense (kerkleiers) met uiteenlopende standpunte reeds hul instemming daarmee (met konsensus) getoon" het.

Konsensus oor 'n saak waaromtrent Christengelowiges diepgaande verdeeld is? Hou die Bybel vir ons voor dat konsensus deel van God se Wil en werkswyse is vir Sy kerk? Stel Hy die voorbeeld deur  konsensuele ooreenkomste met ander (af-)gode te sluit?

Die NG Kerk se fokuspunt verskuif geleidelik vanaf God (vertikaal) na die mens (horisontaal). Bybelse gesag word vervang deur die gesag van lidmate (mense) wat "vry" is om sélf te kan kies. Die geëmansipeerd verhumaniseerde kerk bind sy naelstring aan Skrifgesag af. So word by die laaste algemene sinodesitting besluit dat lidmate nou sélf kan besluit oor die bestaan van Satan, dus: óf jy glo die Bybel, óf jy verwerp wat die Bybel oor Satan sê. Dieselfde strategie word nou gevolg ten opsigte van Belhar   -   mense spreek die laaste woord, nie die Bybel nie.

Gaan die NG Kerk voorkant toe potensiële aangeleenthede waaromtrent lidmate óók diepgaande verdeeld is   -   soos homoseksualisme, evolusionisme en spiritistiese mistisisme   -   ook op dieselfde konsensus-grondslag hanteer? Hoe tegelyk ironies én tragies dat die NG Kerk, wat beweer dat hy eenheid nastreef, homself weerspreek deur juis "inhuisige" verdeeldheid te kies tot vertrekpunt vir sy toekoms.

Die NG Kerk se geloofwaardigheid kom onder ernstige verdenking by sy lidmate. Die gevolg is die vervreemding van 'n aansienlike getal van sy lidmate, waarvan die duisende wat dié kerk reeds verlaat het, getuig. Ten spyte daarvan hou die NG Kerkleierskap hardnekkig vol op hul nuwe ingeslane weg.

Nag van lang messe nié 'n volkseie versinsel

Ek lees met belangstelling Trichardt Pansegrouw se "Nag van lang messe is 'n volkseie projeksie" (VB,24/07/2013), en lees iets van 'n volksonvriendelikheid daarin. Benewens sy scenario-skets, bestaan daar egter meerdere scenario's oor dié onderwerp waarvan hy met vrug kennis kan neem.

Gedurende die tyd van die Russiese Glasnost en die val van die Berlynse Muur, was dit uiters onwaarskynlik dat 'n SA-bloedbad die steun van die internasionale gemeenskap sou geniet het. Natuurlik het Mandela dit geweet.

Die SAW was tóé die sterkste in Afrika, die SAP 'n formidabele mag, daar was parate hulpdienste soos die brandweer- en ambulansdienste, die kommandostelsel op die platteland was funksioneel, en die burgery beter gewapend. Die "bloedbad" kón effektief teengestaan word.

Mandela het dit wel deeglik besef en sy rewolusionêre kaarte styf teen sy bors gehou. Met 'n gety wat teen internasionale kommunisme begin draai het, het hy die "bloedbad-bluf" geroep en daarin geslaag om sy vrees-geïntimideerde teenstanders met dié bloedbad verlammend gyselaar te hou en uiteindelik dié sielkundige "geveg" te wen, en daarmee die "oorlog".

Ek dink daar wag vir Pansegrouw 'n ontnugterende verrassing wat betref die "nag van lang messe". Met die ANC in volle beheer van die SANDF, SAPD, vernietiging van die landelike kommandostelsel en burgerlike ontwapening, lyk dié "nag" beslis na 'n veel groter waarskynlikheid as die vóór 1994-bloedbad. Ek verseker Pansegrouw dat dié "nag" beslis nié 'n "volkseie" maaksel en/of versinsel is nie.

Ek wil hoop dat tyd Pansegrouw as korrek en vir my verkeerd sal bewys.

Mandela laat geweld-in-tandem na

Op my vroeëre vraag óf geweld deel van Mandela se nalatenskap is (DB,08.07), het ek enkele skrobberings as reaksie daarop gekry. Ek kyk egter daarby verby en volg die Bybelse raad van soek en jy sal vind. So vind ek by dr. Peter Hammond   -   bekende Christengelowige skrywer van Christelike artikels en stigter van Christenorganisasies   -   'n sinvolle antwoord.

Hammond wys daarop dat Mandela met sy ondertekening van die "Termination of Pregnancy Bill" op 01-02-1997 verantwoordelik is vir die aborsie (moord) van reeds meer as 'n miljoen babas. Hy dekriminaliseer prostitusie, en sekswinkels en pornogarfie floreer. Verkragtingsyfers styg dramaties. Gedurende sy termyn vind meer as 100 000 moorde plaas. Met sy verjaarsdae gooi hy die tronkdeure vir rampokkers oop. Onder Mandela verloor die Rand 80% van sy waarde; ons nasionale skuld verdubbel; 2.8 miljoen werksdae gaan verlore, en "The Economist" beskryf sy termyn as 'n "failure".

Uit hierdie paar voorbeelde blyk Mandela se geweld teen lewe (aborsies en moordtoename), teen ons sedelike lewe (prostitusie en pornografie), teen veiligheid van vroue (verkragtingstoename) asook sy finansieel-ekonomiese geweld (Randverswakking en buitelandse skuld) vir sigself te getuig. Al hierdie vorme van geweld is steeds met ons, geweld wat Mandela nalaat.

Hierdie geweld kan gesien word as geweld-in-tandem. Waarom? Het hy nie die geweld teen sedelikheid laat toeneem nie, het die verkragtingsgeweld nie toegeneem nie, en so ook nie die aborsiegeweld as uitvloeisel van verkragting nie.

Of ander saamstem met Hammond   -   en die antwoord op my vraag wat ek by hom vind   -    is irrelevant vir my, want saamstem met mekaar hieromtrent sal ons nie. As volwassenes hoef ons ook nie rusie te maak vanweë ons verskillende sieninge nie. Demokrasie akkommodeer verskille. Vir myself   -   en dalk andere ook   -   het ek egter 'n rasioneel-sinvolle antwoord gevind in 'n tyd waarin irrasionaliteit en emosies hoogty vier.

Optrede teen barbarisme nie 'n prioriteit

Nog 'n weldoenermens word vermoor (DB,16.07). Lizelle le Roux van Molteno word die soveelste slagoffer van brute barbarisme. Vir die gekondisioneerde geweldvose samelewing waarskynlik maar net nóg 'n statistiese inskrywing en 'n gou vergete hopie grond.

SA bevind hom in die knelgreep van brutale barbaarsheid. Die dag waarop daar ja gestem is vir sosialisme-kommunisme   -   onder die misleidende vaandel van die westerse demokrasie   -   het die potensiaal tot 'n terugkeer na voorbeskawingse barbarisme daarmee saam herontwaak.

Het stilbly, anderpad-kyk, volgehoue toegewings en allerlei verskonings vir barbaarse gedrag die SA-burgery enigsins gebaat, in die waan dat dit sigself sou uitwoed en daarna tot vrede en veiligheid sou lei? Hoegenaamd nie! Inteendeel, dit gaan van kwaad tot erger soos weerspieël in stygende moordstatistiek. Voorgemelde strategie word as swakheid vertolk en terdeë uitgebuit, aangehelp deur 'n rewolusionêr klimaatskeppende omgewing deur die ANC daartoe berei.

Ons behoort in die lig van Albert Einstein se kontekstueel toepaslike woorde: "The world will not be destroyed by those who do evil, but by those who watch them without doing anything", ons apatiese ingesteldheid teenoor barbaarse gruweldade in 'n demokratiese samelewing, ernstig te heroorweeg. Vir so lank as wat die nasionale wil daartoe ontbreek om van optrede teen barbarisme 'n prioriteitsaak te maak, vir so lank sal dit met verwoestende gevolge voortwoed, en steeds 'n daaglikse lewensbedreigende gevaar vir alle landsburgers bly.              (ngn)

Media se geloofwaardigheid bevraagteken

'n Afwesigheid van balans kenmerk beriggewing oor Mandela. Eensydigheid van mediadekking is ooglopend. Pogings om ook Mandela se ander sy in die openbaar te stel, word, figuurlik gesproke, afgesny met die sekel en plat geslaan met die hamer op die dorsvloer van die voortgesette rewolusie waarvan dié twee stukke gereedskap simbole is.

Lesers is bewus van dié koerante wat die SA Perskode se waardes van waarheid, akkuraatheid, regverdigheid en gebalanseerdheid onderskryf, maar word beswaarlik in beriggewing oor Mandela weerspieël. Mense is in gesprekke eens oor die nie-geloofwaardigheid van die media.

Kan ons nog die media vertrou met die waarheid, of het dit in dienstige knegskap van die voortslepende rewolusie verval? Lesers het begrip vir die moeilike taak van die media, maar waarom dan verbind tot aanvaarde waardes as dit nie konsekwent as riglyne dien nie? Dit maak dié waardes bespotlik.

Ons Bybelse opdrag is om aan die keiser te gee wat hom toekom. Drapeer Mandela daarom in dié lofgewaad wat hom regverdiglik toekom, maar let ook op dié tydperk toe dié keiser "kaal" was. 

Sedert Mandela se ondertekening van die "Termination of Pregnancy Bill" van 01-02-1997 is reeds meer as een miljoen babas wettig met belastingsbetalersgeld geaborteer (vermoor). Sy dekriminalisering van prostitusie lei tot pornografie en sekswinkels. Verkragtings neem dramaties toe.

Meer as 100 000 word in sy termyn vermoor. Met sy verjaardagvierings laat hy gewapende rowers, verkragters en moordenaars vry. Onder Mandela verloor die Rand 80% van sy geldwaarde; deur stakings gaan 2,8 miljoen werksdae verlore, en ons nasionale skuld verdubbel. "The Economist" beskryf sy termyn as 'n "failure".

Hierdie is maar slegs enkele voorbeelde van sy nalatenskap waaromtrent die media swyg en ons "gelukkig" mee moet saamleef. Dié swygsaamheid stoot die vraag na die media se geloofwaardigheid sterk na vore.     (ngn)

Eens gevestigde geweld word onbeheerbaar

Kan ek en ds.Grigor dalk feitelik saamstem betreffende die volgende, óf in goeie gees daaromtrent verskil: eerstens,dat die voor- en na-Robbeneilandse Mandela nie identies is nie, maar wel aansienlik van mekaar verskil, en, tweedens, dat die voor-Robbeneilandse Mandela 'n prominente geweldstigter was wat, deur die gebruik van ekstreme geweld, die destydse regering omver wou werp? Indien ons kan, mag ons vorder.

Ongeag die "tegniek" wat ek dan, volgens ds.Grigor (DB,17.07), in my aanvanklike vraagstelling sou gebruik het, bly die vraag egter steeds onveranderd, naamlik: is geweld deel van die Mandela-nalatenskap?

Dalk kan ons bly vorder as ek my nalatenskapsgedagte uitbrei en kwalifiseer as synde Mandela se groot invloed op die aanwending van geweld in SA, asook op die volgehoue voortsetting daarvan, met ander woorde, wat hy nalaat deur sy voorbeeld en invloed wat hy vroeër op sy volgelinge uitgeoefen het ten opsigte van geweld. 

Het ons (ook Mandela) altyd en volkome beheer oor die invloed wat ons   -  bewustelik óf onbewustelik   -   uitoefen op mense? En kan ons dié invloed soos 'n ligskakelaar willekeurig aan- en afskakel? Ek dink beslis nie so nie. Presies dieselfde beginsel geld ook vir die voortbestaan van Mandela se voor-Robbeneilandse geweldsinvloed. Dit is hierdie deel van sy nagevolgde vroeëre invloed, waaroor hy nié beheer het nie, wat ek sien as sy nalatenskap van geweld. Woorde eens gespreek, is nié herroepbaar; dade ook nie uitwisbaar. Ons praat van "gedane sake het geen keer".

Kon Paulus volkome daarin slaag om die invloed van sy voorbeeld as vervolger van Christus se kerk, ná sy Damaskus-ervaring, totaal uit te wis, of het sy vroeëre voorbeeld oorblyfsels nagelaat van sy eertydse vervolging van Christene? Slaag Mandela dan beter hierin as selfs die Bybelse Paulus? Is dit dan só moeilik om Mandela se onvermoë tot beheer oor die invloed van sy vroeëre geweldspropagering te begryp as sy nalatenskap van geweld?                     (ngn)

Wat is 'n "algemeen gelowige volk"?

Noudat Terblanche opgeklaar het (VB,12/07/2013) dat hy met "gelowige volk" Christen-gelowiges bedoel   -   in sy vorige brief spel hy dit nie só duidelik uit nie   -   bied dit geleentheid vir 'n vraag of twee aan hom.

Sal Terblanche vir ons verduidelik wat dit beteken om "oor die algemeen 'n gelowige volk" te wees in terme van die Christelike geloof? Wat van 'n "besonder gelowige volk" en 'n "uitsluitlik gelowige volk", asof daar "trappe van geloof" in God bestaan?

As ons dink aan God se uitverkiesing van oud-Israel as Sy Verbondsvolk, wat lees ons van dié God-Verbondsvolkverhouding: 'n "oor die algemeen", 'n "besonder" of 'n "uitsluitlik" gelowige volk volgens Sy eise? Ek dink laasgenoemde. 

Kan die geloofslewe van énige volk gekwantifiseer word tot "oor die algemeen"? Laat die Bybel ons toe om gekwantifiseerd met ons geloof in God om te gaan, hetsy as indiwidu óf as volk? 

Geloof in God is allesopeisend, nie net breukdele of persentasies nie. Dit is juis ons Christen-gelowiges se probleem dat ons slegs een-uur-Christene op 'n Sondag wil wees, en die ander 167 ure per week vir ons self opeis, dus breukdeel- of persentasie-gelowiges. Dit geld ook enige volk, soos die Afrikaners én die Xhosas.

Wil Terblanche nie maar vir ons sê waarom hy juis die Xhosas as 'n "oor die algemeen gelowige volk" vir ons lesers voorhou nie? Het dit dalk enigiets verlangs te doen met die persoon van die siek wêreld-ikoon, Nelson Mandela   -   'n Xhosa-stamlid   -   ten einde aan sy beeld 'n indirekte Christelike kleur te gee? Net Terblanche kan ons hiermee help.                (ngn)

Poging om vraagstellingsreg te ontneem

Ek het goeie begrip vir Otto Terblanche se lofrede vir Mandela in sy, "Mandela skuif Afrikaners nie langs kantlyn" (DB,11.07), waaromtrent ek hom ook veel gelyk kan gee. Dit is egter uiters noodsaaklik   -   as teenvoeter vir misleiding én ter wille van die waarheid   -   om duidelik te onderskei tussen 'n vóór-  en 'n ná-Robbeneiland Mandela. Terblanche skets vir ons die ná-Robbeneiland Mandela wat nié die Mandela-era as geheel in 'n gebalanseerde perspektief stel nie.

Met die oog op dié twee onderskeibare Mandelas, het ek dit (let wel in vraagvorm; nié in aanklagvorm) in my skrywe, "Geweld deel van Mandela se nalatenskap" (DB,08.07), gehad oor die vóór-Robbeneiland Mandela, en toe die vraag gestel óf die geweld van dié Mandela-fase ons verlaat het   -   óf Mandela dus daarin geslaag het om dié geweld te beëindig   -   en of hy dit nie kon/wou doen nie, en daarom as nalatenskap steeds met ons is. Intussen lees ek dat die oud-SAP-brigadier, R.Palla, geweld as Mandela-nalatenskap bevestig (DB,11.07).

Ek beskou my vraag nie as 'n onredelike vraag nie. Vanwaar dan die rewolusionêre geweld wat ons vandag in vele vorme steeds beleef as dit dan nie 'n voortsetting is van die vóór-Robbeneiland Mandela-era, wat hy nie kon/wou beëindig nie   - nou gekamoefleer deur die mooiklinkende "amptelike" Nasionale Demokratiese Rewolusie (NDR)?

Dit is my grondwetlike reg om dié waarheidsoekende vraag aangaande Mandela te mag vra, 'n reg wat ds. Pierre Grigor (DB,09.07) en Conrad (DB,10.07) my duidelik nie gun nie, maar my wil ontneem.

Grigor se boelie-scenario bevooroordeeld

Dominee Pierre Grigor se brief (DB,09.07), in reaksie op my skrywe (DB,08.07), het betrekking. Hy het nog nóóit in die briewekolom reageer op enige van my vele vorige briewe oor kerklike aangeleenthede nie. Daarom vind ek sy kommentaar op my skrywe oor die Mandela-nalatenskap besonder vreemd. Is dit onredelik om van 'n predikant te verwag om blyke te gee van sy besorgdheid oor Mandela se sieleheil   -   so naby aan sy einde   -   eerder as oor sy nalatenskap?

Grigor simpatiseer openlik met Mandela waarvoor hy 'n bevooroordeelde "boelie"-scenario skets met die vorige regering as die "boelie", en Mandela die onskuldige verontregte. Was dit nie vir hierdie "boelie" nie, was SA bes moontlik lankal reeds 'n satellietstaat van die kommunistiese meesters agter die Ystergordyn en die Berlynse Muur tydens die Koue Oorlog. Kan ds. Grigor daarmee identifiseer?

In 'n bewysstuk, voorgelê tydens sy Rivoniaverhoor, skryf Mandela dat die verdrukte massas gelei en begeester word deur die SAKP-beleid; dat die kapitalistiese samelewing vernietig en deur sosialisme vervang sal word. Dié oorgang kan nie geskied deur hervormings nie, maar deur rewolusie.

Het Mandela se gevangenskap nie 'n rehabiliterende uitwerking op hom gehad sodat hy as 'n ouer, ryper, meer realistiese en gematigde ANC-leier die gevangenis verlaat het nie? Is dit dalk die Grigor-fokuspunt? In April 2001 rapporteer "Die Burger" Mandela se KKNK-toespraak dat hy "tydens sy gevangenisperiode...tot die gevolgtrekking gekom (het) dat Afrikaners se vrees dat hulle nie onder 'n swart regering sal kan oorleef nie, een van die belangrikste redes vir apartheid is   -   en dat dié vrees gevolglik weggeneem moet word"   -  'n wonderlike insig!

Sal Grigor, motiverend, vir ons sê óf Mandela toe wel   -   ook deur sy nalatenskap   -   'n bedeling geskep het vir die verwydering van geregverdigde vrese by wittes?                   (ngn)

Mandela nie só 'n sterfbed toegewens nie

Waarmee kan die intens volgehoue nuusdekking, nasionaal én internasionaal, oor die uitgerekte Mandela-siektesage vergelyk word   -   met 'n opspraakwekkende natuurramp soos 'n verwoestende aardbewing of tsoenami? Wat my, as Christengelowige, besonder opval van ons nasionale beriggewing, is die voortdurende oproepe om gebed vir Mandela wat my met dié vrae laat: tot wie gebid, en waarvoor gebid?

Anders as in die vorige bedeling durf Christene   -   vanweë 'n veranderde grondwetlike bestel   -  nie langer in die openbaar daarop aanspraak maak dat die God wat húlle aanbid, die enigste en ware God is nie. Dit tas humanistiese menseregte aan en gee aanstoot. Ek vind dit tragies dat vele Christene hulle hierin berus en só Christus se laaste opdrag, om al die nasies tot Hom te lei, as't ware verloën. Dié opdrag sluit nie Mandela uit nie.

Die vraag waarmee Christene gekonfronteer word, is: gaan Mandela mét of sónder Christus sterf? Die antwoord op dié vraag   -   waaromtrent waarskynlik verreweg die meeste onseker is, ek inkluis   -   is bepalend waarvóór Christene vir Mandela moet bid. In dié opsig sien ek graag dat kerkleiers hulself betyds vergewis van Mandela se geantisipeerde sterwe as 'n sterwe-in-Christus, al dan nie. Durf enige kerk, ook die NG Kerk (weinig bekeringspreke, wel baie van naasteliefde), sy plig in dié verband versuim?

As Christengelowige transendeer ek beriggewing oor Mandela se gesondheidstoestand, en wonder ek oor waar hy hom   -   soos ekself iewers in die toekoms   -   nadoods sal bevind. Mandela se toestand help ons juis om wéér te besin oor die nadoodse. Vir my sal dit die mees tragiese en finaal onomkeerbare van die hele Mandela-sage wees indien hy sónder Christus sou sterf. Geskiedskrywers getuig van skrikwekkende sterfbedervarings van historiese figure soos Voltaire en Stalin, iets allerverskrikliks wat ek géén mens toewens nie; ook nie vir Mandela nie.                  (ngn)

Is geweld deel van Mandela-nalatenskap?

Vanweë oorvloedige bewyse daartoe sal weinig Suid-Afrikaners waarskynlik ontken dat S.A. 'n deur geweld gekenmerkte land is, geweld wat 'n verskeidenheid van vorme aanneem in haas elke domein van ons nasionale lewe. Selfs in die buiteland is ons beeld een van gewelddadigheid soos onlangs bevestig deur die werping van ontlasting in die Kaapstadse lughawegebou; selfs ook hier op Uitenhage in die omgewing van die munisipale kantore tydens die ontwrigtende staking van munisipale werkers.

Kan hierdie algemene geweldsverskynsel heeltemal losgemaak word van die persoon van die tans kritiek-sieke Mandela? Ek lees dat Mandela reeds tydens wyle P.W.Botha se termyn vrygelaat kon word mits hy geweld en gewelddadigheid sou afsweer, maar hy wou nie. Geweld en doodslag is sinoniem aan sosialisme-kommunisme. Selfs toe hy in F.W.de Klerk se termyn vrygelaat is, was dit sonder die afswering van geweld.

'n Charismatiese leier, soos Mandela, het 'n geweldige groot invloed op volgelinge. Toe keiser Konstantyn die Grote hom tot die Christendom bekeer en dié kerk tot staatskerk gemaak het, is sy voorbeeld deur duisende heidene as pseudo-bekeerdes gevolg tot nadeel van die volgehoue suiwerheid van dié kerk en sy leer. Op soortgelyke wyse is die Mandela-era, al het hy nie amptelik geweld afgesweer nie, gekenmerk deur die pseudo-verwagting van 'n vreedsame en geweldlose toekoms. Na sy vertrek van die polities-staatkundige toneel het geweld egter ontploffend geëskaleer terwyl Mandela self daaroor geswyg het. Watter verskil sou dit nie kon maak aan alle landsburgers se lewenskwaliteit indien Mandela vanaf die begin 'n sterk anti-geweld standpunt ingeneem en konsekwent daarby gebly het nie.

Sal die geskiedenis geweld uitwys as deel van die Mandela-nalatenskap? Ons is geregtig om dié vraag te vra.